اوکراینی تازه در اروپا

زینب کیانی : درگیری‌های جاری ریشه در خواست پریشتینا برای استقلال از بلگراد در دو دهه پیش دارد که صربستان به شدت با آن مخالفت کرد. پس از مداخله و بمباران ناتو در منطقه مورد مناقشه، کوزوو به دنبال خودمختاری بود و سرانجام در سال ۲۰۰۸ به عنوان یک کشور مستقل ظاهر شد. به عنوان یک متحد غربی، با حمایت سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ناتو و اتحادیه اروپا از استقلال آن، کوزوو امروز از جانب ۱۱۷ کشورجهان به رسمیت شناخته شده است. با این حال، هنوز این کشور عضو اتحادیه اروپا نیست.

همانند بوسنی و هرزگوین، تجزیه یوگسلاوی نیز شکاف سیاسی – قومی قابل توجهی را در کوزوو ایجاد کرد. این با تفکیک مذهبی کوزوو بین مسلمانان (آلبانی تبار) و صرب‌ها تشدید شده است. صرب‌های قومی ساکن در مناطق مرزی کوزوو خواستار جدایی از کشورهای متبوع خود برای تبدیل شدن به بخشی جدایی‌ناپذیر از صربستان شده‌اند.

این شکاف قومی حتی در رویدادهای ورزشی نیز آشکار است. آلبانیایی‌های کوزوو، گرانیت ژاکا و ژردان شقیری، عقاب آلبانیایی را در همبستگی با کوزووها در جریان مسابقه فوتبال با صربستان به نمایش گذاشتند.۹ مقامات صرب نیز در مقابل، از آنها خواستند که به دلیل جشن‌های که آنها آن را «جنجال‌برانگیز» می‌نامیدند، با اقدامات تنبیهی مواجه شوند و توسط فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) جریمه شوند.

در همین حال، گروه‌های راست افراطی صربستان مانند گروه نارودنا پاترولا (گشت مردمی) به دنبال دامن زدن بیشتر به شکاف قومی هستند. رهبر این گروه دامیان کنژویچ اکنون در لیست افراد تحت تعقیب کوزوو قرار دارد. قابل ذکر است که او از نزدیکان پسر الکساندر ووچیچ رئیس جمهور صربستان است که او نیز در این لیست تحت تعقیب کوزوو قرار دارد.

روسیه یکی از سهامداران کلیدی در بالکان است و صربستان حلقه اصلی آن است. این کشور به دلیل هویت اسلاوی مشترک خود با صربستان شراکت نزدیک دارد. این امر باعث شده است که روسیه در مجامع بین المللی مانند سازمان ملل و همچنین در جریان آتش گرفتن اخیر با کوزوو از صربستان حمایت کند.

قابل توجه است که مسکو این رابطه را سیاسی و عملی می‌داند. روسیه صربستان را به عنوان سنگری در برابر گسترش ناتو در بالکان می‌داند.

در همین حال کوزوو همچنان یک بخش کلیدی از محاسبات ژئواستراتژیک غرب است. امروز، ناتو می‌تواند تهاجم بیشتر به سمت اروپای شرقی را توجیه کند، زیرا کوزوو در حال حاضر ۳۷۰۰ نیروی حافظ صلح خود را در خود جای داده است. مأموریت نیروی حافظ صلح ایجاد صلح و ثبات در کوزوو است. ۱۳ کوزوو همچنین در دسامبر ۲۰۲۲ رسماً برای عضویت در اتحادیه اروپا درخواست داد، و بدین ترتیب تمایل خود به غرب را نشان داد. با این حال، این می‌تواند بر نحوه نگاه روسیه به منطقه تأثیر بگذارد.

• چشم انداز پیش رو

در مارس ۲۰۲۳، رهبران صربستان و کوزوو در مقدونیه شمالی در تلاش میانجیگری اتحادیه اروپا برای یافتن راه حلی برای بن بست جاری دیدار کردند. با این حال، پیام‌هایی که از هر دو طرف سرچشمه می‌گیرد، راه طولانی را در پیش رو دارد.

به طور قابل توجه، می‌توان چند شباهت بین درگیری‌های کوزوو و اوکراین ترسیم کرد. حضور نیروهای ناتو در کنار متحد روسیه می‌تواند به جبهه دوم درگیری روسیه و ناتو در اروپا منجر شود. علاوه بر این، اظهاراتی مانند «نازی زدایی از کوزوو» توسط ولادیمیر جوکانوویچ، نماینده صربستان، یادآور اهداف روسیه در کیف است.

با توجه به سهم غرب و روسیه در بالکان، درگیری نیابتی جدیدی بین صربستان و کوزوو ممکن است پدیدار شود. این می‌تواند منطقه‌ای را که به دلیل بی ثباتی‌اش شناخته شده است، بی ثبات کند. یک درگیری بالقوه در کوزوو می‌تواند باعث حواس پرتی ناتو در میان تمرکز آن بر اوکراین شود. بنابراین، هدف اصلی ناتو احتمالاً اجتناب از درگیری خواهد بود.

سال ۲۰۲۳ می‌تواند سالی محوری برای صلح در بالکان باشد که از دهه ۱۹۹۰ «صلح شکننده» را تجربه کرده است. می‌توان شاهد یک گام مثبت رو به جلو یا تسلیم شدن در کشمکشی بود که یادآور گذشته است. سیاست داخلی و همچنین رقابت‌های ژئوپلیتیکی تعیین کننده‌های کلیدی در شکل دادن به آینده این منطقه خواهند بود.