هیجانی که پایان ندارد

گزارشی از رفتار پراضطراب مردم در بازار:
هیجانی که پایان ندارد

این روزها ایرانی‌ها با صحنه‌های مشابهی مواجه هستند. سبدهایی که جلوی قفسه‌ها لبریز از اجناس و کالاهای مختلف شده و بعد از خالی شدن، اجناس روانه خانه‌هایی می‌شود که گویا اهالی آن، دچار وحشت و هراس شده‌اند و هر چه اندوخته مالی دارند را برای خرید کالاهای موردنیازشان همچون برنج، روغن، شکر و … هزینه می‌کنند. آن‌ها حتی دارایی‌های نقدی‌شان را در صف خریدوفروش دلار به دست صرافان و دلارفروشان سپرده‌اند، تا چند هفته پیش از خرید دلار خوشحال بودند و امروز برای اینکه جلوی ضرر را بگیرند، دلارهایشان را دوباره با نرخ‌هایی پایین‌تر به ریال تبدیل می‌کنند.
این در حالی است که دولت بارها اعلام کرده هیچ نگرانی برای تامین کالاها و اجناس مورداستفاده مردم وجود ندارد. رییس اتاق اصناف اصفهان نیز پیش از این با رد هرگونه سهمیه‌بندی کالاهای موردنیاز مردم در اصفهان گفته بود که «در حال حاضر مشکلی برای تامین کالاهای اساسی نداریم و اگر کسبه‌ای بخواهد به صورت موردی و به تعداد محدود اجناس خود را عرضه کند، به نوعی تخلف بوده و به دنبال تشویش اذهان عمومی است».
رسول جهانگیری تاکید کرده بود که تمام کالاهای اساسی در اصفهان به وفور موجود است و حداقل تا یک سال آینده ذخیره‌سازی این کالاها در کشور انجام‌شده و مشکلی در تامین مایحتاج مردم وجود ندارد.
مدیر بازرسی و نظارت اصناف استان اصفهان نیز چندی قبل، اعلام کرد که «در تامین کالاهای اساسی که شامل ۲۲ قلم کالای اساسی و سبد خانوار است و به خصوص مواد غذایی هیچ کمبودی در کشور و به خصوص در استان اصفهان نداریم و بر اساس بازرسی‌های شخصی‌ام در انبارهای اصفهان به جرات و قاطعانه می‌گویم که اگر هیچ کالای اساسی تا دو سال آینده وارد اصفهان نشود، هیچ کمبودی نخواهیم داشت.»
اگرچه بروز چنین رفتاری از سوی مردم با نوسانات و تغییرات ناگهانی و بی‌اساس نرخ ارز و به‌ویژه تولیدات داخلی ارتباط مستقیم دارد و باوجودی که دولتمردان بر تامین اجناس موردنیاز مردم تاکید دارند، علت منطقی و معقولی برای خریدهای سرسام‌آور و پر کردن انبارهای خانگی از اجناس و کالاهای مختلف وجود ندارد.
استاد تمام اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان در این رابطه، اظهار کرد: تغییرات و نوساناتی که در بازار ارز، سکه، طلا، کالاها و اجناس مختلف ایجاد شده، دلهره و نگرانی زیادی را نسبت به آینده برای مردم ایجاد کرده است، از سوی دیگر اعتماد چندانی در میان مردم وجود ندارد و نگرانی‌هایی مانند اینکه در آینده تحریم‌ها جلوی واردات را بگیرد و تولیدات داخلی نیز کاهش و احتکار بیشتری رخ دهد، موجب شده تا سیگنال‌های منفی زیادی در جامعه منتشر و در نهایت منجر به بروز رفتارهای رمه‌وار در اقتصاد شود.
کمیل طیبی ادامه داد: این رفتار به خصوص در بازار ارز و طلا بیشتر مشاهده می‌شود، چراکه قیمت‌ها در این بازارها به صورت ساعتی تغییر می‌کند و به رفتار رمه‌وار دامن می‌زند.
وی با بیان اینکه چنین وضعیتی منجر به ایجاد حباب در قیمت سکه و ارز شده است، اظهار کرد: اگر در اثر شرایط مختلف سیاسی، اقتصادی و … این حباب بشکند، رفتار رمه وار مردم معکوس شده و برای فروش دلارهایشان به بازار هجوم می‌آوردند که این وضعیت منجر به سقوط قیمت‌ها و از دست رفتن منابع زیادی می‌شود که در زمان گرانی دلار هزینه شده و درنتیجه اقتصاد با نوسان زیادی روبرو می‌شود.
این اقتصاددان، فرهنگ‌سازی و شفاف‌سازی را بهترین راهکار در شرایط اقتصادی امروز دانست و گفت: در این وضعیت باید به مردم مشاوره‌های اجتماعی داده شود تا از خرید بیشتر صرف‌نظر کرده و تقاضایشان را عقب بیندازند و شاید تبدیل ریال به دلار در شرایط فعلی سود آنی در برداشته باشد، اما خطرات زیادی همچون سرقت، ناامنی و از همه مهم‌تر سقوط قیمت و شکستن حباب را در پی خواهد داشت.
وی با تاکید بر اینکه رسانه‌ها در آگاهی دادن به مردم نقش بسیار زیادی دارند، تصریح کرد: مسئولان باید مسائل را به گوش مردم رسانده و به روش‌های مختلف اطمینان را به بازار برگردانند، چراکه تنش‌زدایی در اعلام مواضع کمک زیادی به رفع بحران می‌کند.
طیبی، استفاده از تجربه کشورهای دیگر را راهکار دیگری برای حل این معضل عنوان کرد و گفت: تجربه کشورهایی همچون ترکیه، ژاپن، آلمان و زیمباوه که چنین دورانی را از پشت سر گذرانده‌اند برای مردم ایران بسیار مفید است. این کشورها از طریق شفاف‌سازی، آگاهی‌رسانی به مردم و سیاست‌گذاری‌های صحیح اقتصادی بازارهای خود را آرام و التهاب اقتصادشان را کنترل کردند.
وی افزود: شاید امروز بتوانیم بگوییم منابع زیادی مانند نفت، نیروی انسانی و … در اختیار داریم، اما تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که در اثر همکاری تمام بخش‌های جامعه با یکدیگر می‌توان به نتایج مطلوب اقتصادی برسیم.
وی ادامه داد: مثلا اگر امروز با نظارت بانک مرکزی تنها یک نرخ برای ارز اعلام شود و با نرخ‌های مختلف در اختیار قسمت‌های دیگر قرار نگیرد، به از بین رفتن زمینه‌های رانت در اقتصاد کمک زیادی خواهد شد.
مهدی طغیانی دیگر استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان نیز در تحلیل هراس مردم از وقوع قحطی، بروز رفتارهای وحشت‌زده و احتکارهای خانگی مردم، گفت: بخشی از این مساله به رفتارهای مخرب رسانه‌های خارجی و شبکه‌های اجتماعی بازمی‌گردد. بدون شک ایران در حوزه تولیدات مختلف مانند مواد غذایی دارای مازاد تولید بسیار است و تصور اینکه در تهیه این محصولات دچار مشکل و در نهایت قحطی شویم، کامل ا اشتباه است.
وی ادامه داد: طبق یک قاعده اقتصادی، عرضه و تقاضای انبوه و غیرمعمولی، بازار را در تامین کالا دچار مشکل می‌کند. بنابراین ابتدا باید آرامش روانی در جامعه ایجاد شود که این مساله نیز تا حد زیادی بر عهده رسانه‌ها است.
این اقتصاددان با تاکید بر اینکه عملکرد رسانه‌ها و شفاف‌سازی از سوی مسئولان دو عامل غلبه بر نااطمینانی مردم به آینده است، اظهار کرد: سیاست‌گذاران و دولتمردان باید با مردم حرف بزنند و در عمل نشان دهند که اوضاع تحت کنترل است.
وی تاکید کرد: اقتصاد ایران حتی در صورت اجرایی شدن تحریم‌های آمریکا تحمل عبور از این اوضاع را دارد. در سال ۹۱ تمام کشورهای دنیا، ایران را تحریم کردند، اما توانستیم آن را از سر بگذرانیم.
طغیانی با اشاره به تجربه مشابه کشورهای دیگر و عبور آن‌ها از این وضعیت، گفت: در تحریم‌های اخیری که کشورهای عربی علیه قطر انجام دادند، مردم از ترس قحطی به فروشگاه‌ها حمله کردند، درحالی‌که این وضعیت کوتاه‌مدت بود و قطر توانست به سرعت حداقل از طریق واردات شرایط را به حالت قبل برگرداند.