انبار نمک حبیب آباد

نمک خوراکی به عنوان یکی از مهم‌ترین چاشنی‌های غذایی در کل دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده غذایی برای بدن انسان ضروری است به طوری که در صورت دریافت نکردن نمک، ممکن است انسان دچار نارسایی های زیادی شود. از آن‌جا که بدن انسان قادر به تولید نمک نیست از مهم‌ترین عناصر خوراکی موجود در خانه‌هاست.

نرگس کریمی: از طرفی دیگر، نمک با خاصیت ضدمیکروبی خود به عنوان یک نگهدارنده مفید نیز استفاده می‌شده است.اما تا به حال به این موضوع توجه شده است که در زمان گذشته، این عنصر چه نقشی را ایفا می‌کرده است؟ تقریبا سه قرن پیش از میلاد مسیح چینی‌ها، مصری‌ها و رومی‌ها جزو اولین تمدن‌هایی بودند که قادر به استخراج نمک از طریق معادن و جوشاندن آب دریاها بودند. از آن‌جا که این عنصر نادر بوده و استخراج آن بسیار سخت، دولت‌ها مالیات‌های گزافی برای آن در نظر می‌گرفتند. چینی‌های هزینه کشورگشایی و حتی ساختن بسیاری از بناهایشان را از تجارت نمک تامین می‌کردند. در روم نیز نمک به عنوان یک ابزار سیاسی برای حاکمیت و کنترل بر جامعه بود، هرگاه حکومت نیازمند حمایت مردم بوده برای نمک به مردم یارانه پرداخت می‌کرده و به حکومت خود ادامه می‌داده است. اما امروزه این عنصر به راحتی و با قیمت بسیار پایین در هر خانه‌ای یافت می‌شود و شاید برای کسی مهم نباشد که مردم اصفهان در زمان قدیم، چگونه نمک خود را فراهم می‌کرده‌اند؟
در گذر از مسیر اصفهان به سمت شهرستان اردستان شهر حبیب‌آباد با فاصله حدود ۱۲ کیلومتری در کنار گذر اصلی شهر حبیب‌آباد و بلوار شهید بهشتی (روبروی خیابان ارشاد)، بنایی به چشم می‌آید که نظر بیننده کنجکاو را جلب می‌کند و مجبورش می‌کند جایی بایستد و به سراغ این منزل‌گاه رو به ویرانی اما چشم‌گیر برود. بنایی ساخته شده از خشت و گل و نمایی آجری محصور به چهار دیوار که سه وجه آن به حکم قضای روزگار و بنده فرو نشسته و آجر و بلوک به جایش نشسته‌اند و یک وجه شمالی آن هنوز چون پدران نشانه‌ای از اصالت خویش (خشت و گل) دارد. این چهار دیوار در طی طریق روزها به دلایلی که صرفا در حد گمان است، دچار رانش شده و با استفاده از پشت‌بندهای آجری و چوبی مهار شده است. در ورودی آن دری است آهنی و بزرگ و داخل محوطه انبوهی از سفیدی چشم را می‌زند. پر است از نمک سفید در قطع سنگ‌های خرد و بزرگ و پودر. به محض ورود آنچه به ذهن خطور می‌کند گلایه از بی‌توجهی در واگذاری این مکان به انبار نمک است فکر می‌کنید که این بنا نیز به مانند بسیاری از بناهای تاریخی دیگر در پی بی‌توجهی مسولین به انبار تبدیل شده و آن هم از نوع انبارنمک. پرس‌وجو از صاحب مکان و اهالی محله، این حد ناراحتی را تعدیل می‌کند چرا که مشخص می‌گردد؛ این مکان از ابتدا با کاربری انبار نمک ساخته شده است و اهالی آن را به اداره نمک می‌شناسند. این بنا با ارتفاع تقریبی ۵/۴ متر در نما دارای ۷ تاق تیزه‌دار می‌باشد که این تاق‌ها در سه ردیف تکرار شده و با پوشش تاق و تویزه فضای داخلی انبار را تشکیل می‌دهند. قسمت داخلی آسیب بسیار دیده است به نوعی که ساخت قسمت شمالی کاملا ریخته است و تاق‌های داخلی نیز در معرض آسیب جدی تخریب واقع شده بودند. بنا به گفته اهالی قدمت این بنا به ۲۰۰ سال پیش می‌رسد.
به گفته اهالی، نمک حبیب‌آباد از مکان فعلی پایگاه هفتم شکاری، از گودی نمک با دست جمع‌آوری می‌شد و سپس توسط تاچه‌کش‌ها از گودی نمک خارج و ده تا پانزده روز در اطراف گودی نمک پهن می‌شد تا خشک شود و پس از این زمان توسط الاغ یا استر به این مکان انتقال داده می‌شده است و پس از پرداخت عوارض آن، شبانه در ساعت ۲ تا ۵/۲ بامداد نمک به سمت اصفهان و خمینی شهر برده می‌شده است تا صبح‌گاه به مقصد رسیده و محصول خود را در برابر کالا، گندم، جو، برنج و یا خرما مبادله نموده تا مخارج روزانه خود را تامین کنند. گفته می‌شود که نمک این منطقه به دلیلِ شفافیت و طعم بسیار خوب، مرغوب‌ترین نمک خوراکی در محدوده استان اصفهان و چهارمحال‌وبختیاری بوده‌است.
با احداث فرودگاه استخراج نمک از معادن اطراف فرودگاه، توسط اهالی شهر حبیب‌آباد منع شد و در حال حاضر نمک موجود در این انبار از دریاچه نمک قم تامین می‌شود و بیشتر مصرف دام دارد. بنای انبار نمک نیز متاسفانه در وضعیت اسفباری به سر می‌برد و آسیب‌های رانش شدید در جرزها و رطوبت صعودی آن را تهدید می‌کند. آیا این بنا به عنوان تنها انبار نمک استان اصفهان شایسته رسیدگی و حتی ثبت در آثار ملی نیست؟ آیا احیای این بنا به عنوان یک موزه نمک که قابلیت بازگویی تاریخ نمک به عنوان یک عنصر باارزش و نیروی محرک بسیاری از انقلاب‌ها و دگرگونی‌های تاریخی را دارد، یک الزام نیست؟ آیا حفظ، نگهداری، مرمت و احیای انبار نمک حبیب‌آباد به عنوان تنها موزه نمک موجود در ایران قابل بررسی نیست؟