فرو نشست در اصفهان هر روز بیشتر از دیروز

فرونشست پدیده‌ای نیست که طی یک ‌سال یا دو سال گذشته رخ‌داده باشد، بلکه این پدیده حداقل از اوایل دهه ۹۰ شروع شده است و تابه‌حال هم ادامه دارد. به طور متوسط افت سطح آب‌های زیرزمینی در آبخوان شهر اصفهان یک متر در سال (البته گاهی تا دو ونیم متر) است و همین هم اثرات خود را روی سازه‌های شهری می‌گذارد که البته در برخی زون‌ها بیشتر است و در بعضی دیگر کمتر مدیر منطقه ۱۰ شهرداری اصفهان روز گذشته از حادثه فروریزش زمین در محور جنوب به شمال خیابان پروین اعتصامی حدفاصل چهارراه شیخ طوسی تا میدان لاله خبر داد. این خبر بهانه‌ای شد تا اخبار اصفهان موضوع تکراری و البته به‌روز فرونشست زمین در اصفهان را واکاوی کند که در ادامه باهم می‌خوانیم.

مهم‌ترین علت فرونشست در حال حاضر بحران آب است
کشور ما جزو کشورهایی با بیشترین فرونشست زمین است، به حدی که میزان فرونشست زمین در ایران ۹۰ برابر میانگین کشورهای توسعه‌یافته است. گفته می‌شود در حال حاضر ۳۰۰ دشت ایران دچار این بحران هستند؛ در برخی از دشت‌های ایران شرایط از فرونشست عبور کرده و زمین وارد مرحله بحرانی ایجاد فروچاله‌ها قرار گرفته است، فرونشست زمین از بحران‌های زیست‌محیطی مهم چند سال اخیر است که مهم‌ترین علل آن در حال حاضر بحران آب است. بر اساس منابع موجود مناطق با شرایط بحرانی شامل دشت همدان، دشت ورامین، دشت نظرآباد، دشت تهران، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان، قزوین و اصفهان می‌باشد.

نرخ فرونشست زمین در دشت‌های پر خطر اصفهان سالانه بین پنج تا ۱۸ سانتی‌متر برآورد شده است
گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی اعلام می‌کند که نرخ فرونشست زمین در دشت اصفهان، برخوار و دیگر دشت‌های پُرخطر این استان ازجمله مهیار شمالی و جنوبی، کاشان، اردستان، فلاورجان و گلپایگان سالانه بین پنج تا ۱۸ سانتی‌متر برآورد شده است. همچنین نرخ فرونشست در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ در مناطق شمالی اصفهان ۱۵۶ میلی‌متر اعلام‌شده که تقریباً ۴۰ برابر نرخ جهانی است. بر اساس منابع از ۳۵ دشت استان که موردمطالعه قرار گرفته است، ۲۹ دشت ازنظر فرونشست در شرایط بحرانی قرار دارد و درصورتی‌که فکر اساسی برای این موضوع و تغذیه آبخوان‌های دشت اصفهان نشود، در سال ۱۴۱۰ نرخ فرونشست در شمال اصفهان به دو متر و در بخش مرکزی این کلان‌شهر به نیم متر خواهد رسید. همین حالا نیز، هزار و ۲۰۰ کیلومترمربع از مساحت اصفهان و شهرهای اطراف آن دچار فرونشست با نرخ ۱۵/۱سانتی‌متر در سال است. فرونشست زمین، پدیده‌ای است که شهر اصفهان و جمعیتی بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر را تحت‌تأثیر خود قرار داده است.

اصفهان تنها کلان‌شهری است که وسعت شهری آن درگیر فرونشست شده است
روزنامه هم میهن چند ماه پیش از قول علی بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نوشت: “اصفهان تنها کلان‌شهری است که وسعت شهری آن درگیر فرونشست شده؛ البته در برخی استان‌ها مثل خراسان رضوی، مساحت زون‌های فرونشست حدود ۵ برابر اصفهان است، اما در این استان عمده فرونشست در دشت‌ها و اراضی خارج از سکونتگاه‌های شهری بزرگ رخ‌داده است، درحالی‌که تمام گستره شهری اصفهان درگیر است. فرونشست پدیده‌ای نیست که طی یک ‌سال یا دو سال گذشته رخ‌داده باشد، بلکه این پدیده حداقل از اوایل دهه ۹۰ شروع شده است و تابه‌حال هم ادامه دارد. به طور متوسط افت سطح آب‌های زیرزمینی در آبخوان شهر اصفهان یک متر در سال (البته گاهی تا دو ونیم متر) است و همین هم اثرات خود را روی سازه‌های شهری می‌گذارد که البته در برخی زون‌ها بیشتر است و در بعضی دیگر کمتر. تمام بافت فرسوده، ۳۸۵ مسجد، ۳۲۰ مدرسه و سازه‌های مسکونی و ابنیه و آثار تاریخی و به‌طورکلی ۲ میلیون و ۷۰۰ نفر در شهر اصفهان متأثر از فرونشست هستند که اثر آن به‌تدریج نمایان خواهد شد” .

همین چند وقت پیش بود که فرونشست مسجد سید، اصفهان حاشیه‌ساز شد. هرچند مدیران میراث در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها تأکید کردند که این پدیده هنوز به آثار تاریخی نرسیده، اما سازه‌های مسکونی به‌ویژه در منطقه‌های ۵ و ۷ اصفهان درگیر این پدیده شده‌اند.
به گفته مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان گاهی شنیده می‌شود این ساختمان‌ها قدیمی بوده‌اند و ترک‌خوردگی آنها هم به همین دلیل است و فرونشست در اصفهان بزرگ‌نمایی است؛ اما باید دید چرا با قطع زاینده‌رود و کاهش تغذیه آبخوان اصفهان، این اتفاق برای ساختمان‌های قدیمی افتاده است؛ ضمن اینکه محله‌هایی در اصفهان وجود دارند که تمام ساختمان‌ها در آن دچار شکاف شده‌اند و دست از لابه‌لای آنها عبور می‌کند؛ ساختمان‌هایی که عمر چندانی هم ندارند و تنها ۱۰ یا ۲۰ سال از ساخت آنها زمان می‌گذرد.

در شرایطی که از طرفی مدیران مربوطه آن طور که بایدوشاید موضوع فرونشست و پیش‌روی آن را در اصفهان جدی نمی‌گیرند و از طرف دیگر وقوع این پدیده سرعت بیشتری گرفته باید دید چه واقعه ای در انتظار شهر گنبد های فیروزه ای است.