خیلی دور ؛ خیلی نزدیک  

یلدا توکلی : این روزها تقریباً داشتن چندین فرزند در هر خانواده به خاطره پیوسته و دیگر از خانه‌های شلوغ خبری نیست و هر چند تولدها کم می‌شود از آن طرف جمعیت سالخورده افزایش می‌یابد و طبق آمار هر روز بر سرعت این قطار افزوده می‌شود.

• رشد جمعیت هر سال کمتر از سال قبل

در سال‌های اول انقلاب در کشورمان، نرخ رشد جمعیت کشور حدود سه درصد بود؛ به این معنا که جمعیت سالانه حدود سه درصد نسبت به سال قبل افزایش می‌یافت، اما از اواخر دهه ۶۰ از این درصد کاسته شد و این رقم در ابتدای ورود به دهه ۸۰ به حدود ۱.۵ درصد رسید و در سال ۱۳۹۸ رشد جمعیت کشور برای اولین بار به کمتر از یک درصد تنزل یافت. نرخ رشد جمعیت در سال ۹۹ به ۶ دهم درصد رسید و این امر حاکی از آن بود که ایران در حال افول جمعیتی قرار دارد. البته کاهش نرخ زاد و ولد تقریباً در اکثر نقاط دنیا دیده می‌شود به طوریکه، براساس اطلاعات سازمان ملل، جمعیت جهان به دلیل افزایش امید به زندگی بیشتر در حال پیر شدن است. در سال ۲۰۲۰، بیش از ۱۴۷ میلیون نفر در سراسر جهان بین ۸۰ تا ۹۹ سال سن داشتند که ۱.۹ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دادند.

این آمار نشان می‌دهد که جمعیت زیر ۲۰ سال که در سال ۱۹۵۰ حدود ۴۴ درصد تخمین زده می‌شد در سال ۲۰۲۰ به ۳۳ درصد تنزل یافته است. بر پایه این آمار، جمعیت جهان به دلیل افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ زاد و ولد بیشتر در حال پیر شدن است و در سطح جهانی، تعداد افراد مسن‌تر بیشتر از افراد در تمام گروه‌های سنی جوان‌تر در حال افزایش هستند. البته پیش‌بینی کارشناسان سازمان ملل حاکی است در سال ۲۰۵۰ تعداد افراد مسن ۶۰ سال یا بالاتر، از تعداد نوجوانان و جوانان در سنین ۱۰ تا ۲۴ سال بیشتر خواهد بود.

• ایران از سال ۱۳۹۵ بیشتر پای به سنین سالخوردگی گذاشت

بسیاری از صاحبنظران با تکیه بر مستندات عملی و آمار رسمی انتشار یافته به این نتیجه رسیده‌اند که سالمندی در ۲۰ سال آینده به ۲ برابر می‌رسد که جای بسی تأمل و تدبیر دارد. بنابراین ایران که از سال ۱۳۹۵ بیشتر پای به سنین سالخوردگی گذاشته، شوربختانه برآورد می‌شود که تا سال ۱۴۳۰ سالخورده و پیر شود. از نگاه ناظران، مؤلفه‌ها و ویژگی‌های ساختار جمعیتی کشور در حال تغییر است و چند سالی است که روند پیر شدن جمعیت ایران آغاز شده و با سرعت به این سمت درحرکت است. از این رو درواقع در حال از دست دادن جوانیِ جمعیت هستیم. با توجه به نرخ رشد جمعیت در ایران و کاهش نرخ زاد و ولد، کارشناسان معتقدند تا دو دهه آینده، پیری جمعیت ایران به صورت کاملاً ملموس رخ نشان خواهد داد.

• استان‌های برخوردار دارای کمترین فرزند آوری

دکتر صابر جباری فاروجی رییس اداره جوانی جمعیت معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است وی با تاکید بر اینکه با چهار نوع جنگ اقتصادی، روانی، امنیتی و جمعیتی طرف هستیم که سه نوع جنگ اول را می‌فهمیم و درک می‌کنیم اما آثار جنگ جمعیتی ۱۰ سال آینده مشخص خواهد شد گفت: در آستانه پیری بی سابقه جمعیت ایران هستیم که این موضوع هیچ‌گاه سابقه نداشته و سیر و سرعت پیری مردم ایران در جهان بی‌سابقه است. وی افزود: اگر چه سایه مسائل اقتصادی بر روی مساله فرزندآوری وجود دارد اما به واقع آمارها به ما نشان می‌دهند که ۱۳ استان برخوردار در کشور دارای کمترین میزان فرزندآوری هستند. جباری‌فاروجی گفت: سال ۹۱ مقام معظم رهبری علنی به اشتباه طرح کنترل جمعیت در دهه ۷۰ اشاره کردند و از آن تاریخ به بعد ۵۴ بار در مساله فرزندآوری هشدار داده‌اند و این وظیفه ما را سنگین‌تر خواهد کرد که ما باید بترسیم که اگر اقدامی انجام نشود، جمعیت کشور به سرعت پیر می‌شود. وی افزود: نرخ رشد جمعیت در ایران حدود ۶ دهم است و شاخص باروری تی فی آی (tfi) حدود ۱.۶ است. پیش بینی‌ها این موضوع را نشان می‌دهد که با ادامه دار بودن این وضعیت نرخ رشد منفی شود. اگر متولدین دهه ۶۰ از سنین باروری خارج شوند دیگر فرصت جبران نخواهیم داشت. وی گفت: اگر طی سال‌های پیش رو که حدود هفت سال زمان داریم، تدبیری اندیشیده نشود دچار سالخوردگی جمعیت خواهیم شد و این طی ۱۰۰ سال آینده قابل جبران نخواهد بود. رییس اداره جوانی جمعیت معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار کرد: میانگین سنی جمعیت کشور در ۴۵ سال گذشته ۱۰ سال پیرتر شده و به سمت پیر شدن خواهد رفت.